KHOA lý luận chính trị

Địa chỉ : P.203  - K7/25 Quang Trung - Đà Nẵng

Điện thoại : 05113 827 111 ( 203)

Số lượt truy cập: 9689451
18/07/2020 10:50:05 AM
Giảng dạy - Học tập
QUAN NIỆM VỀ THỜI ĐẠI THEO QUAN ĐIỂM CỦA CN MÁC-LÊNIN

QUAN NIỆM VỀ THỜI ĐẠI THEO QUAN ĐIỂM CỦA CN MÁC-LÊNIN

 

Khi xây dựng một quan niệm khoa học về thời đại, trước hết cần xác định một cách đúng đắn phương pháp luận tiếp cận và phân kỳ lịch sử. Tùy thuộc vào thế giới quan, lợi ích giai cấp hoặc góc độ nhìn nhận, đã từng xuất hiện cách phân chia thời đại khác nhau, hàm chứa những quan niệm phong phú về phạm phù thời đại.

Chủ nghĩa Mác-Lênin xem xét một cách khoa học vấn đề thời đại trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện chứng và học thuyết về các hình thái kinh tế- xã hội. Trên cơ sở nhìn nhận tiến trình của xã hội lời người như một dòng chảy lịch sử- tự nhiên. C.Mác và Ph.Ăgghen xác định mỗi hình thái này với quá trình phát sinh phát triển và bị thay thế của nó đánh dấu một thời đại lịch sử. Nhân loại đã, đang và sẽ trải qua 5 thời đại lịch sử là: thời đại nguyên thủy, thời đại, chiếm hữu nô lệ, thời đại phong kiến, thời đại tư bản chủ nghĩa và thời đại chủ nghĩa cộng nghĩa.

Lý luận hình thái kinh tế - xã hội của chủ nghĩa Mác-Lênin cho chúng ta cơ sở khoa học để phân chia thời đại lịch sử, nó nói tới sự phát triển của lực lượng sản xuất, quan hệ sản xuất, cả cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng (bao gồm: các yếu tố chính trị, tư tưởng, văn hoá, khoa học, v.v.). Nó nêu lên lịch sử phát triển nhân loại trong mỗi thời kỳ lịch sử một cách toàn diện. Đồng thời dựa vào sự thay đổi vị trí trung tâm của các giai cấp trong xã hội.

Sự chuyển biến từ hình thái kinh tế - xã hội này sang hình thái kinh tế- xã hội khác cao hơn, tiến bộ hơn, không diễn ra một cách tự phát mà phải thông qua hoạt động của con người, hoạt động của giai cấp tiên tiến và những lực lượng cách mạng.

Trong xã hội có giai cấp và đối kháng giai cấp, mỗi một hình thái kinh tế - xã hội có một giai cấp giữ vai trò thống trị, đứng ở vị trí trung tâm của thời đại đó. Giai cấp đứng ở vị trí trung tâm của thời đại phải là giai cấp tiên tiến, giai cấp đại diện cho xu hướng vận động của lịch sử, có khả năng tập hợp các tầng lớp nhân dân lao động khác vào cuộc đấu tranh xoá bỏ chế độ cũ, thiết lập chế độ xã hội mới. Giai cấp tiên tiến đứng ở vị trí trung tâm của thời đại có vai trò quyết định xu hướng vận động của lịch sử trong thời đại đó.

Trong chế độ phong kiến, giai cấp quý tộc phong kiến là người đại diện. Trong chế độ tư bản chủ nghĩa, giai cấp tư sản là người đại diện.

Lênin chỉ rõ  “ một thời đại được gọi là thời đại chính vì nó bao gồm toàn bộ những hiện tượng và những cuộc chiến muôn hình muôn vẻ, điển hình cũng có , mà không điển hình cũng có, lớn cũng có mà riêng cho các nước chậm tiến cũng có. Lẩn tránh những vấn đề cụ thể ấy bằng cách dùng những câu nói chung chung về “ thời đại” là lạm dụng khái niệm về thời đại” (1)

Thời đại là một khái niệm khoa học dùng để phân kỳ lịch sử xã hội, phân biệt những nấc thang phát triển xã hội loài người

Vì vậy, dựa trên những cơ sở khác nhau, có thể có sự phân chia thời đại khác nhau. Đối với chủ nghĩa tư bản, V.I. Lênin cũng chia thành thời đại thứ nhất, từ cuộc Đại cách mạng Pháp đến cuộc Chiến tranh Pháp - Phổ là thời đại giai cấp tư sản đang phát triển mạnh. Thời đại thứ hai là thời đại giai cấp tư sản giành được quyền thống trị hoàn toàn và đang bắt đầu đi xuống. Thời đại thứ ba giai cấp tư sản đã trở thành như lãnh chúa, thời đại đế quốc chủ nghĩa. Tuy nằm trong một hình thái kinh tế xã hội, các thời đại này khác nhau căn bản về đặc điểm bối cảnh lịch sử, động lực, nội dung, tnhs chất và phương hướng vận động.

Như vậy, V.I.Lênin có sự kế thừa và phát triển đối với lý luận mácxit về thời đại là cần thiết và đúng đắn đầy đủ về thời đại. Phương pháp tiếp cận lịch sử của V.I Lênin khắc phục sai lầm  có thể xảy ra khi nghiên cứu về thời đại: một là; lấy diễn biến, đặc điểm của một giai đoạn làm đặc trưng cho cả một thời đại lịch sử; hai là, đưa ra quá sớm những khẳng định đối với tương lai, mà đương thời mới chỉ tồn tạ dưới dạng dự đoán.

Khi chủ nghĩa tư bản chuyển thành chủ nghĩa đế quốc, V.I. Lênin cho rằng đã xuất hiện những điều kiện khách quan cho việc xoá bỏ hình thái kinh tế - xã hội tư bản chủ nghĩa, thiết lập hình thái kinh tế - xã hội cộng sản chủ nghĩa. Giai cấp công nhân Nga, dưới sự lãnh đạo của Đảng Bônsêvích đã lãnh đạo quần chúng nhân dân lật đổ chế độ chuyên chế Nga hoàng, xoá bỏ thiết chế tư bản chủ nghĩa, mở ra một thời đại lịch sử mới là thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội trên phạm vi thế giới.

Hiện nay, chúng ta xây dựng nhận thứ về Từ sau Cách mạng Tháng Mười, nội dung cơ bản của thời đại là quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa cộng sản trên phạm vi toàn thế giới. Nhưng để thực hiện được điều đó, giai cấp công nhân ở mỗi nước phải nhận thức được sứ mệnh lịch sử của mình, tập hợp các tầng lớp nhân dân lao động tiến hành cuộc đấu tranh kiên quyết lật đổ sự thống trị của giai cấp tư sản, xoá bỏ hình thái kinh tế - xã hội tư bản chủ nghĩa thiết lập hình thái kinh tế - xã hội cộng sản chủ nghĩa.

Vì vậy, Cơ sở khoa học để xác định thời đại lịch sử là những điều kiện vật chất khách quan, hình thái kinh tế - xã hội. Hình thái kinh tế - xã hội chỉ xã hội ở một giai đoạn nhất định, với một kiểu quan hệ sản xuất đặc trưng cho xã hội đó, phù hợp với một trình độ nhất định của lực lượng sản xuất và một kiến trúc thượng tầng tương ứng về chính trị, đạo đức, pháp luật, được xây dựng trên quan hệ sản xuất đó. Trong mỗi thời đại lịch sử lại có một giai cấp đại diện đứng ở vị trí trung tâm, quyết định xu hướng vận động của lịch sử trong giai đoạn đó.